Planten hebben nog nooit een pandemie veroorzaakt
Wereldwijd worden drastische maatregelen getroffen om de verdere verspreiding van het coronavirus in te dammen. Terwijl virologen en regeringsleiders koortsachtig zoeken naar een uitweg, blijft het oorverdovend stil rond de oorzaak van de uitbraak en nog belangrijker, hoe we dit soort crisissen in de toekomst kunnen voorkomen. De conclusie is nochtans helder: we kunnen maar beter planten eten en geen dieren.
Hoe ontstaan pandemieën?
Er is sprake van een pandemie wanneer een besmettelijke ziekte zich op wereldwijde schaal verspreidt. Infectieziekten komen vaak voor en regelmatig ontstaan gemuteerde varianten van bestaande- of zelfs volledig nieuwe ziektes. Drie op de vier van de opkomende infectieziekten zijn volgens het Amerikaanse Center for Disease Control and Prevention afkomstig van dieren. Dergelijke ziekten die zich kunnen overzetten van dieren op mensen worden zoönosen genoemd. Enkele bekende voorbeelden zijn corona, ebola, SARS, de Mexicaanse griep en HIV.
3 manieren waarop ziekten overgaan van dieren op mensen:
- Via de luchtwegen: dit gebeurt wanneer de ziekte zich via de lucht verspreidt. Een voorbeeld hiervan is de Q-koortsepidemie in Nederland tussen 2006 en 2010. Nadat Q-koorts uitbrak in geitenstallen werden duizenden mensen in de omgeving van geïnfecteerde bedrijven ziek.
- Via de spijsvertering: door het eten van een besmet dierlijk product, bijvoorbeeld salmonella op eieren.
- Via de bloedbaan: de ziekte van Lyme kan bijvoorbeeld overgezet worden via een tekenbeet en ook tetanus en rabiës (of hondsdolheid) kan je door een dierenbeet krijgen.
Dieren kweken: een gevaar voor de volksgezondheid
Snelle verspreiding door megastallen
Het spreekt voor zich dat dieren massaal samenproppen op een kleine oppervlakte enorme gezondheidsrisico’s met zich meebrengt. Met bijna 50 miljoen kippen, varkens en runderen telt Vlaanderen één van de grootste veeconcentraties van Europa. Ziekten kunnen zich in de stallen heel gemakkelijk verspreiden en vroeg of laat overspringen op mensen.
Antibiotica zorgt voor resistentie bij de mens
Een tweede probleem stelt zich bij het massale gebruik van antibiotica om infectieziekten bij dieren te bestrijden. Hierdoor ontstaan resistente bacteriën die ervoor zorgen dat ziekten bijna onmogelijk medisch behandeld kunnen worden. De Wereldgezondheidsorganisatie of WHO voorspelt dat antimicrobiële resistentie tegen 2050 maar liefst 10 miljoen doden per jaar zal veroorzaken. Dit betekent dat 10 miljoen mensen kunnen sterven aan behandelbare ziekten doordat antibiotica geen effect meer heeft.
Onethische en weinig effectieve maatregelen
De landbouwsector argumenteert daarop steevast dat er voldoende voorzorgsmaatregelen zijn. Die zorgen echter alleen voor nieuwe problemen: wanneer één dier besmet is, worden vaak volledige stallen ‘geruimd’. Denk maar aan krantenkoppen zoals ‘tienduizend kippen geruimd na uitbraak vogelgriep’. Dit mag dan wel een verdere verspreiding voorkomen, maar deze onethische praktijk is allerminst een oplossing voor het probleem en veroorzaakt onnoemelijk dierenleed.
Als het coronavirus ons bovendien één iets duidelijk gemaakt heeft, is het wel de grote onvoorspelbaarheid van virussen. Het is dus maar de vraag of de veeteeltsector daadwerkelijk goed voorbereid kan zijn op het volgende virus.
Klimaatverandering beïnvloedt snellere verspreiding van ziekten
Het risico op een nieuwe pandemie blijft ook na corona zeer reëel: niet alleen de grote bevolkingsdichtheid en globalisering hebben een invloed, maar ook de klimaatverandering vergroot het risico op een pandemie.
Door klimaatopwarming meer insecten die ziekten kunnen overzetten
Die link wordt duidelijk als we kijken naar hoe ziekten zich tussen verschillende diersoorten verspreiden. Zoönosen hebben meestal hun oorsprong bij wilde dieren zoals vleermuizen of knaagdieren. Zij worden er meestal zelf niet ziek van en doen enkel dienst als gastheer. Wanneer de nieuwe ziekte vervolgens in contact komt met een ander dier dat zich nog niet aan de ziekte heeft aangepast kan dit ernstige gevolgen hebben. Die overgang gebeurt vaak via een vector: dit zijn levende wezens die een ziekte tussen verschillende soorten kunnen overzetten. Enkele voorbeelden zijn muggen of teken. En net door de opwarming van de aarde nemen deze vectoren sterk in aantal toe en bovendien vestigen ze zich op plaatsen waar ze vroeger niet of nauwelijks voorkwamen.
Afstand tussen wilde dieren en vee verkleint
Door ecologische veranderingen kunnen wilde dieren ook gemakkelijker in contact komen met landbouwdieren en mensen, al dan niet via een vector. Ontbossing en het verdwijnen van de natuurlijke leefruimte dwingt hen ertoe om hun toevlucht te zoeken tot bevolkte gebieden.
En wat is nu juist een belangrijke oorzaak van ontbossing en versnelt in sterke mate de klimaatverandering? Juist, dieren eten.
Wereldwijd wordt 83% van de natuur ingenomen voor productie van vlees-, ei-, vis- en melkproducten. Als de volledige wereldbevolking vegan zouden eten, sparen we 76% landbouwgrond uit, 49% CO2 uitstoot, 54% verzuring van de bodem en 20% drinkbaar water (bron)
Conclusie
Als we willen voorkomen dat er een nieuwe pandemie losbreekt, moeten we stoppen met dieren te eten en te kweken. Als je vegan eet, is de kans veel kleiner om in contact te komen met geïnfecteerde dierlijke producten zoals vlees of melk. Dieren gevangen houden in kleine ruimtes brengt bovendien enorme risico’s op nieuwe uitbraken met zich mee. Ten slotte is vegan worden ook een van de meest impactvolle dingen die je kan doen om de klimaatverandering af te remmen. Als de recente overstromingen en bosbranden nog niet overtuigend genoeg waren om actie te ondernemen, laat dan het risico op een nieuwe pandemie de doorslag geven.
Bronnen:
https://www.cdc.gov/onehealth/basics/zoonotic-diseases.html
https://interactive.carbonbrief.org/what-is-the-climate-impact-of-eating-meat-and-dairy/
