Van omnivoor naar veganist, hoe doe je dat?
Er zijn weinig mensen die als kind al kennismaakten met veganisme. We waren ons er niet van bewust dat vegan eten een mogelijkheid was. Een vleesje bij de slager om de hoek en gevulde kalkoen met kerst, het hoorde er allemaal bij. De meeste veganisten zijn opgegroeid in gezinnen waar dierlijke producten dagelijks op tafel kwamen. We vertrekken allemaal vanuit dezelfde positie, en toch worden een aantal mensen veganist, vegetariër of flexitariër. Hoe maken mensen de overstap van een standaard voedingspatroon naar een bewustere manier van eten? Hoe wordt een omnivoor een veganist?
Geleidelijk of in één keer?
Misschien hoorde je iemand wel eens zeggen dat hij na het bekijken van een documentaire op slag veganist is geworden. Dit is zeker mogelijk en zo doen sommigen het inderdaad. Dat betekent natuurlijk niet dat dit ook voor jou de beste manier is om de overstap te maken. Je moet leren om anders te denken over voeding, nieuwe recepten leren kennen en je omgeving laten weten dat je een verandering hebt gemaakt die ook hen zal beïnvloeden. Geen paniek dus als je niet weet waar te beginnen, of niet helemaal zeker van jezelf bent. Dit is heel normaal als je met iets nieuws start en we zijn allemaal beginners geweest.
Dagelijkse gewoontes veranderen en behouden is niet eenvoudig. Gelukkig kan je leren van ervaringen van anderen en hoef je niet van de ene dag op de andere veganist te worden. Uit recent onderzoek blijkt dat succesvolle vegetariërs en veganisten een geleidelijke overstap maken. Ze worden zich eerst bewust van de mogelijkheid om te leven zonder vlees, zoeken informatie op en kijken naar documentaires, overwegen dan de stap voor een tijdje en maken hier en daar kleine veranderingen. Op een bepaald moment lijkt het niet meer zo moeilijk om de stap naar veganisme te zetten omdat er al zoveel stapjes zijn gezet. De overgang lijkt soms plots, ook al is het proces van verandering al lang bezig.
Fases van gedragsverandering
Beslissen om veganist te worden betekent dat je gedrag gaat veranderen. Psychologen spreken van de vijf stadia van gedragsverandering om beter te begrijpen wat er in het hoofd van mensen omgaat als ze een aspect van hun leven veranderen. In elke fase staat een andere gedachte centraal die het gedrag van de persoon bepaalt. Het idee is dat iedereen deze fases doorloopt en dat enkel de snelheid waarmee je van fase naar fase gaat verschilt. Ook elke veganist doorloopt deze fases op zijn eigen tempo: de een doet dit op 1 dag en de ander doet er enkele jaren over.
Fase 1: Voorstadium “Ik doe gewoon wat ik altijd al gedaan heb en daar is niks mis mee”
In de eerste fase weet je niet wat veganisme is en denk je niet na over de negatieve consequenties die je eetpatroon kan hebben voor je gezondheid, dierenleed en het milieu. Je zou kunnen zeggen dat velen van ons een lange tijd in deze fase zaten wanneer we kind waren, toen we aten wat onze ouders ons voorschotelden. Vlees, kaas, melk en eieren waren gewoon een deel van ons dagelijks leven en daar hadden we geen enkel probleem mee.
Ook mensen die niet openstaan voor een andere manier van denken over voeding en ontkennen dat er problemen verbonden zijn aan het eten van dierlijke producten, zitten in deze fase. Het komt erop neer dat er geen enkele intentie is om je gedrag te veranderen. We kennen allemaal mensen die nog nooit hebben stilgestaan bij hun voedingskeuzes, en mensen die blijven ontkennen dat een positieve verandering mogelijk is door anders te eten. Dankzij sociale media wordt de vegan boodschap steeds meer verspreid en blijft de populariteit stijgen waardoor steeds meer mensen overgaan naar de tweede fase.
Fase 2: Overwegen “Ik heb gehoord van veganisme en het kan positieve effecten hebben”
Je wordt je ervan bewust dat meer en meer mensen vegan eten en leven en dat het een groeiende trend is. Je ondekt wat de voordelen zijn van veganisme en bekijkt hoe deze manier van eten in je levensstijl kan passen. Je ondervindt misschien dat het niet gemakkelijk is om je gedrag te veranderen. Daarom blijven veel mensen een lange tijd in deze fase hangen. De intentie is er wel, maar het lijkt moeilijk om effectief je levensstijl te veranderen. In deze fase kan je gradueel kleine veranderingen maken, en dat blijkt een goede manier te zijn om je voor te bereiden op een grotere verandering. Het vergroot zelfs je kans om veganist te blijven op lange termijn, dus neem gerust je tijd om te wennen aan enkele nieuwe gewoontes.
Fase 3: Beslissing en voorbereiding “Ik wil stoppen met het eten en gebruiken van dierlijke producten”
In deze fase beslis je om veganist te worden, en je gaat je gedrag effectief veranderen in de nabije toekomst (bijvoorbeeld binnen de maand). Dit is de periode waarin je veel informatie verzamelt over je nieuwe levenswijze. Hoe doen anderen het? Wat eten andere veganisten als lunch wanneer ze een daguitstapje maken? Waar kan ik lekker uit eten gaan? Je denkt concreet na over de mogelijkheden, probeert nieuwe recepten uit en denkt na over hoe je sociale situaties kan aanpakken. Een spannende en opwindende zoektocht! Op dit moment ga je er helemaal voor. Klinkt het niet, dan botst het, experimenteer erop los en zoek jouw vegan sweet spot!
Fase 4: Actieve verandering “Ik ben gestopt met het eten en gebruiken van dierlijke producten, en het is nog wat zoeken”
Je eet effectief geen vlees, zuivel en eieren meer en past je levensstijl aan. Je begint effectief te merken aan je lichaam dat je een verandering hebt gemaakt. Je verliest bijvoorbeeld wat gewicht, je cholesterol daalt, je voelt je minder opgeblazen na een maaltijd en/of je stemming is opgewekter. Je zal niet de eerste nieuwe veganist zijn die complimentjes krijgt over hoe goed hij/zij er de laatste tijd uitziet! Bewust leven straalt immers positiviteit uit en dat kan je gewoon niet verbergen. Waarschijnlijk ervaar je ook dat het niet altijd simpel is om vegan opties te vinden, eet je per ongeluk een product dat een dierlijk ingrediënt bevat of antwoord je liever even niet op die eindeloos terugkerende vraag waar je je proteïnen vandaan haalt. Dat zijn normale ervaringen, maak je er niet druk over en leer van elke nieuwe situatie.
Fase 5: Stabilisatie “Ik eet en gebruik geen dierlijke producten en voel me daar goed bij”
Tijdens deze fase behoud je de veranderingen die je maakte en voorkom je een terugval in oude gewoontes. Misschien voel je af en toe een drang om een product te eten dat vlees of melkproducten bevat omdat je dat vroeger zo vaak at. In dat geval is er goed nieuws: hoe langer je veganist bent, hoe makkelijker het zal gaan. Je leert nieuwe gewoontes die je oude gaan vervangen. De kans is groot dat je nieuwe smaken, restaurants en gerechten ontdekt die nog beter zijn dan wat je al kende. Na een tijdje moet je er niet meer dagelijks bij stilstaan dat je veganist bent. Vegan eten is gewoon jouw manier van eten, niets meer dan dat.
Zo had ik onlangs dit voor: ik bestelde online een pizza, en wanneer ik mijn bestelling doorgaf dacht ik zorgvuldig na over alle groentjes die ik erop wilde. Een halfuurtje later bedankte ik de man die kwam leveren en zette me in de zetel met mijn avondmaal. Toen ik de doos opendeed zag ik een pizza vol … kaas. Oeps! Als veganist met twee jaar ervaring dacht ik er gewoon niet meer bij na dat een pizza met kaas gemaakt wordt, waardoor ik dus compleet vergeten was om ‘zonder kaas’ te vermelden bij mijn bestelling! Vegan eten wordt de gewoonste zaak van de wereld, en ook ervaren veganisten maken af en toe een foutje. Het is belangrijk om niet te streng voor jezelf te zijn want we kunnen niet meer doen dan ons best. Niemand is perfect. Zolang we leren van onze blunders, komt het helemaal goed.
Bij goede voornemens (zoals wekelijks gaan sporten, stoppen met roken, een maand zonder alcohol, …) zien we vaak dat als mensen 1 klein foutje maken, ze dit als excuus gebruiken om te stoppen en het hele plan te laten varen. Voor de dieren, het milieu en je gezondheid is het heel belangrijk om niet in deze val te trappen en jezelf op voorhand expliciet voor te nemen dat je fouten mag, kan en waarschijnlijk ook zal maken.
One step at a time
Voor veel mensen is het weglaten van kaas bijvoorbeeld erg moeilijk. Als je je nog niet klaar voelt om een bepaald product weg te laten, doe dat dan nog niet. Je kan hierbij heel specifiek zijn. Je kan zeggen: “Ik kan niet zonder een boterham met jonge kaas tijdens mijn lunchpauze”. Op die manier eet je tijdens je lunchpauze kaas, maar anders niet. Op die manier maak je veranderingen in de goede richting zonder het gevoel te hebben dat je iets moet missen. Na wat zoeken kom je ongetwijfeld een heerlijke vegan vervanger tegen die je kan meenemen in je lunchbox, waardoor je geen zin meer hebt in kaas. Deze redenering kan je toepassen op allerlei andere situaties.
Maak kleine veranderingen want ze hebben een grote impact. Voel je niet schuldig als je niet meteen alle dierlijke producten van je menu wil schrappen. Omdat onderzoek heeft uitgewezen dat mensen die een geleidelijke omschakeling maken het meeste kans hebben om vegan te blijven is het belangrijk niet sneller te willen gaan dan voor jou haalbaar is. Kan je van de ene dag op de andere de omschakeling maken, fantastisch! Maar de dieren, het milieu en je gezondheid hebben er meer aan dat je binnen een half jaar vegan bent en het blijft voor de rest van je leven, dan dat je het deze week halsoverkop probeert en binnen een maand alweer vervalt in je oude gewoontes.
Moraal van het verhaal: one step at a time!
Door Caroline Sweerts
