De misleiding van melk

Melk niet goed voor elk

Stijn Bruers, Tobias Leenaert en Evelyne Mertens schreven voor ons een reactie op de uitlatingen die de Boerenbond deed over onze “Melk, niet goed voor elk!” op Radio1.

De Belgische veganismevereniging BE Vegan is gestart met een ophefmakende campagne: posters op Gentse trams geven de boodschap ‘Melk, niet goed voor elk!’. Een reactie van Boerenbond-woordvoerder Anne-Marie Vangeenberghe lijkt wel een zoveelste voorbeeld van post-truth te zijn, waarbij objectieve feiten van geen tel meer zijn en de waarheid op de tweede plaats komt. Mevrouw Vangeenberghe vindt de campagne van BE Vegan misleidend en wil een beroep doen op het gezond verstand van de Vlaming. Daar willen wij ook een beroep op doen. En dat gezond verstand zegt dat wetenschappelijk onderbouwde feiten wel degelijk van belang zijn.

Mevrouw Vangeenberghe zegt dat de melkkoeien in topvorm zijn. Misschien bedoelt ze dat de koeien topprestaties leveren. Melkkoeien zijn namelijk de laatste decennia zodanig genetisch geselecteerd dat ze een ernstige lichamelijke handicap hebben: ze hebben zeer grote uiers waarmee ze meer dan 20 liter melk per dag produceren. Dat is meer dan het dubbele van 50 jaar geleden. Professor John Webster van de universiteit van Bristol vergelijkt die topprestatie van de melkkoe met een mens die dagelijks zes uur per dag zou hardlopen. Maar van topvorm is geen sprake: volgens onderzoekers van de universiteit van Gent krijgt bijna de helft van de melkkoeien binnen het jaar melkklierontsteking, hebben één op twee koeien een klauwletsel en is één op vier koeien kreupel. De natuurlijke levensverwachting van een melkkoe is twintig jaar, maar doordat ze na zes jaar letterlijk leeggemolken zijn, worden ze dan al naar het slachthuis afgevoerd..

Een melkkoe wordt elk jaar kunstmatig zwanger gemaakt en na de geboorte wordt het kalfje weggenomen van de moederkoe. Net zoals baby’s krijgen kalfjes vaak emotionele en gezondheidsproblemen en zijn ze sneller bang als ze op jonge leeftijd gescheiden worden van hun moeder. Recent onderzoek van professor Daniel Weary geeft sterke aanwijzingen dat melkkoeien depressie en stress kunnen ervaren. Als wij depressief zijn of veel stress of pijn hebben, gaan wij pessimistischer oordelen in onzekere situaties. Dergelijk pessimisme zien we ook bij kalfjes nadat ze onthoornd werden en gescheiden werden van de moederkoe. Professor Weary leerde kalfjes aan om naar een wit scherm te lopen voor een beloning en om weg te blijven van rode schermen. Maar hoe reageren de kalfjes op roze schermen? Verwachten de kalfjes eten te krijgen in dergelijke onzekere situatie? Optimistische kalfjes zullen snel geneigd zijn naar het roze scherm te lopen. Maar kalfjes die net zoals in de veeteelt onthoornd werden en weggenomen werden van de moederkoe, gingen pessimistischer oordelen en bleven vaker weg van de roze schermen.

Dit is een ingenieus experiment dat laat zien dat kalfjes gemoedstoestanden hebben. Uit ander onderzoek blijkt dat koeien van een intellectuele uitdaging houden, omdat ze een eureka-moment (aha-ervaring) kunnen ervaren en ze soms zelfs sprongen van opwinding maken als ze een probleem opgelost hebben. Koeien kunnen langdurige en hechte vriendschappen aangaan met andere dieren en ze hebben een vorm van empathie, omdat ze bijvoorbeeld minder goed iets leren als ze bij een koe zijn die erg gespannen is, en ze minder eten als hun soortgenoot zich niet goed voelt.

Dat koemelk minder goed is voor het milieu dan bijvoorbeeld sojamelk, staat wetenschappelijk als een paal boven water. De productie van een liter koemelk veroorzaakt dubbel zoveel uitstoot van broeikasgassen als een liter sojamelk, tien keer zoveel vermesting, vijf keer zoveel waterverbruik, vier keer zoveel impact op de biodiversiteit en dubbel zoveel ontbossing. Voor sojamelk heb je namelijk minder akkerland nodig dan voor koemelk, en al helemaal geen grasland.  

Tot slot verwijst mevrouw Vangeenberghe naar de voedingswaarde van melk. Soja-eiwit heeft alvast dezelfde kwaliteit als melkeiwit en is daardoor even volwaardig. Het grootste deel van de sojamelk die verkrijgbaar is in de winkel bevat ook evenveel calcium, vitamine D en B12 als koemelk. Dat de voedingswaarde van koemelk duizend keer beter zou zijn dan van sojamelk, is dus wel een erg misleidende uitspraak van Vangeenberghe. Ze zei ook dat die plantaardige vervangers moeten worden verrijkt met calcium en supplementen. De consument moet alvast niets toevoegen aan die volwaardige sojamelk. De producent voegt natuurlijk wel mineralen en vitaminen toe aan de sojamelk, maar ook de veeboer moet mineralen, vitaminen en veel antibiotica toevoegen aan de voeding van de koe. Wat is dan het belangrijkste verschil tussen koemelk en sojamelk? Koemelk bevat meer ongezonde voedingsstoffen zoals verzadigde vetten en kankerbevorderende groeifactoren, sojamelk bevat meer gezonde voedingsvezels en kankerbeschermende fytochemicaliën.

Het is trouwens ook niet zo dat een glas koemelk per definitie moet worden vervangen door een glas sojamelk. Calcium, ijzer, vitamine B12, eiwitten en tal van andere vitaminen en mineralen die aanwezig zijn in koemelk, kunnen via verschillende plantaardige voedingsmiddelen worden opgenomen. Sojamelk is uiteraard één mogelijkheid, maar het is belangrijk om hier te benadrukken dat groenten ook goede calciumleveranciers zijn, dat bepaalde producten op basis van bv. amandel- of rijstmelk melk ook verrijkt zijn met vitamine B12, dat peulvruchten, aardappelen en tarwekiemen ook rijk zijn aan eiwitten, dat ijzer ook kan worden opgenomen via bv. granen en noten, enzovoort. De lijst is onuitputtelijk. Een volwaardige eiwitopname kan perfect worden gerealiseerd zonder melk. Dit kan via soja, dat als compleet eiwit alle aminozuren bevat, of door verspreid over de dag andere plantaardige eiwitten met elkaar te combineren.

Conclusie: een lekkere en volwaardig gezonde voeding zonder zuivel is perfect mogelijk, mét of zonder sojamelk.

Als we op een correcte manier het debat willen voeren over gezonde, duurzame en diervriendelijke voeding, dan gaat de Boerenbond moeten ophouden met het misleiden van de bevolking. Dat is zeker niet goed voor elk.

Door:

Stijn Bruers (doctor in de moraalfilosofie en doctor in de wetenschappen)
Tobias Leenaert (medeoprichter van het Center for Effective Vegan Advocacy)
Evelyne Mertens (diëtiste, gespecialiseerd in vegetarisme/veganisme, en master in het management en beleid van de gezondheidszorg)

Bekijk ook: